درد سیاتیک یا سیاتالژی به مجموعه علائمی گفته می‌شود که در اثر تحت‌فشار قرار گرفتن یا تحریک شدن عصب سیاتیک حاصل می‌شوند. عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب نخاعی بدن است که گاهی به دلایل مختلفی ازجمله دیسک کمر یا مشکلات عضلانی، دردناک می‌شود و فرد را دچار مشکلاتی مانند کمردرد یا بی‌حسی پا می‌کند.
سیاتیک نام یک عصب است، اصطلاح سیاتیک در حقیقت مربوط به دردی است که از لگن تا انتهای پا ادامه دارد.
این عصب طولانی‌ترین عصب داخل بدن ما است که از لگن تا انتهای پا ادامه دارد و در طول مسیر خود به شاخه‌های متعددی تقسیم می‌شود. هرگونه فشار بر روی این عصب باعث ایجاد درد در تمام طول عصب می‌شود (مسیری که از کمر شروع می‌شود و از پشت پا پایین می‌آید و تا پاشنه پا می‌رسد).
البته علائم ممکن است از یک درد خفیف تا ناتوانی و ازکارافتادگی کامل متغیر باشد و گاهی ممکن است با احساس خارش، سوزش، بی‌حسی و ضعف عضلانی هم همراه باشد. این درد به‌طور تدریجی شروع‌شده و باگذشت زمان افزایش می‌یابد و در هنگام نشستن، برخاستن، عطسه یا سرفه کردن بدتر می‌شود. ویژگی آن‌هم این است که معمولاً فقط یکی از اندام‌های تحتانی را درگیر می‌کند.
علت و درمان سیاتیک چیست؟
دردهای سیاتیک در فصل‌های سرد تشدید می‌شوند.
درد سیاتیک با انقباضاتی از ناحیه باسن، پشت ران تا قوزک پا همراه است.
دردها و اسپاسم‌های عصب سیاتیک از جمله رایج‌ترین دردهای شایع در جوامع امروزی است. امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که تجربه یک بار گرفتگی عصب سیاتیک را در زندگی تجربه نکرده باشد. این عصب اغلب به دلیل افزایش فشار، جابه‌جایی لگن، تخریب غشای دیسک و حتی ناراحتی‌های عصبی و فشارهای ناشی از استرس دچار اسپاسم، انقباض و درد می‌شود.
افرادی که دردهای سیاتیک را تجربه کرده‌اند می‌دانند که این دردها با انقباضاتی از ناحیه باسن، پشت ران تا قوزک پا همراه است و فرد مبتلا را در بیشتر موارد از حرکت و انجام فعالیت‌های روزانه ناتوان می‌سازد. برای پیشگیری از بروز این عارضه در بدن، تکنیک‌ها و راهکارهایی وجود دارد که اجرای آن‌ها در زندگی می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را به حداقل ممکن برساند.
تشدید دردهای سیاتیک در فصل‌های سرد، سرمای هوا یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش غلظت مایع میان مفصلی
یکی از نکاتی که افراد مبتلا به سیاتیک باید به آن توجه کنند تشدید دردهای سیاتیک و اسپاسم های عضلانی در فصل‌های سرد سال است. به اعتقاد درمانگران طب سنتی ایرانی، سرمای هوا یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش غلظت مایع میان مفصلی در بدن است که موجب کاهش فضای موردنیاز ریشه‌های عصبی در جایگاه خود می‌شود.
لذا افراد مبتلابه سیاتیک باید مراقبت‌های لازم را برای پیشگیری از عود کردن درد را رعایت کنند. برای این منظور می‌توانند با پوشش مناسب و قرار نگرفتن در معرض هوای سرد از تشدید درد پیشگیری کنند.
افرادی که میزان خلط دم و بلغم در بدنشان زیاد است، مستعد ابتلا به سیاتیک هستند.
همچنین بخوانید: چگونه بلغم را از بین ببریم
از دیدگاه درمانگران طب ایرانی افرادی که میزان خلط دم و بلغم در بدنشان زیاد است در مقایسه با دیگر گروه‌ها استعداد بیشتری در ابتلا به دردهای سیاتیکی دارند که این گروه نیز با اصلاح شیوه زندگی و رعایت دستورات و رژیم غذایی مناسب می‌توانند میزان اخلاط بدن خود را به تعادل برسانند و به‌این‌ترتیب احتمال ابتلا به سیاتیک را کاهش دهند.
علاوه بر این علائم دیگری مانند چاقی و اضافه‌وزن نیز وجود دارد که استعداد ابتلا به سیاتیک را افزایش می‌دهد. افراد چاق به دلیل وزن غیراستاندارد و نامناسب، اصولاً به هنگام نشستن و برخاستن و حتی راه رفتن فشار بیشتری را در مقایسه با افراد طبیعی تحمل می‌کنند و به همین دلیل احتمال ابتلا به انقباض‌‌های عضلانی در آن‌ها افزایش می‌یابد و متعاقب آن احتمال بروز سیاتیک نیز چند برابر می‌شود.
دلایل سیاتیک
– آسیب و ناراحتی در قسمت پایین کمر و ستون فقرات
– شکستن دیسک‌های کمر (دیسک‌ها همانند یک بالش بین مهره‌های ستون فقرات عمل می‌کنند)
– لغزیدن و خارج شدن دیسک از جای خود
– درد در عضلات باریک باسن
– شکستگی و یا آسیب لگن خاصره
– تومور
– خونریزی داخلی
– عفونت
– فتق دیسک (بیرون‌زدگی دیسک)
– رشد بیش‌ازاندازه استخوان
– آسیب عصب در اثر دیابت (نوروپاتی دیابتی)
– استئوآرتریت
– استئوپروز (پوکی و شکستگی استخوان)
– فشار به عصب سیاتیک
– تنگی کانال نخاع
– بارداری
– لخته خون
– ایجاد آبسه (ورم چرکی)
– عدم انجام فعالیت ورزشی منظم
– پوشیدن کفش های پاشنه بلند
– خوابیدن روی تشک خیلی نرم
عوامل خطر سیاتیک
1- سن: با افزایش سن ممکن است تغییراتی در نخاع ایجاد شود، مانند فتق دیسک و رشد بیش‌ازاندازه استخوان که این‌ها باعث سیاتیک می‌شوند.
2- اضافه‌وزن: چاقی باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و بدتر شدن درد سیاتیک می‌گردد.
3- نوع شغل: شغل‌های که نیاز به چرخیدن پشت‌دارند و یا فرد باید بار سنگینی را حمل کنید و یا نیاز به رانندگی و نشستن طولانی‌مدت دارند، ممکن است باعث درد سیاتیک شوند.
4- نشستن طولانی‌مدت و یا زندگی بدون تحرک
5- دیابت و افزایش آسیب عصب
علائم و نشانه های سیاتیک
درد سیاتیک بسیار گسترده است و ممکن است طول یک پا و یا انگشتان پا را درگیر کند.
– احساس گزگز خفیف، درد خفیف و یا احساس سوزش. در برخی افراد، این درد آن‌قدر شدید است که شخص را از فعالیت روزانه بازمی‌دارد.
– در اغلب مواقع، درد در یک طرف بدن می‌باشد.
– برخی افراد دارای دردی کشنده در یکی از پاها و یا مفصل ران و همچنین بی‌حسی در پای دیگر می‌باشند. درد و بی‌حسی ممکن است در پشت ساق پا، پشت زانو و یا در کف پا نیز احساس شود.
– پای دچار سیاتیک ضعیف می‌باشد.
– در ابتدا درد سیاتیک آرام است و با گذشت زمان و در اثر عوامل زیر بدتر می‌شود: بعد از ایستادن و نشستن، در شب، هنگام عطسه کردن و سرفه کردن و خندیدن، هنگامی‌که به پشت خم می‌شوید و یا به مدت طولانی راه می‌روید و یا اگر دچار تنگی کانال نخاع باشید.
محل درد را سرد و گرم‌کنید. برای 48 تا 72 ساعت اول، کمپرس سرد (مثل کیسه یخ) و بعدازآن کمپرس گرم (حوله گرم) را قرار دهید. البته می‌توانید از داروخانه بسته‌های کمپرس سرد و گرم را تهیه کنید
راه‌های تشخیص سیاتیک
پزشک در ابتدا معاینه بدنی از بیمار انجام می‌دهد و در طی این معاینه، موارد زیر خود را نشان می‌دهند:
– ضعف در خم کردن زانو و حرکات پا
– خم کردن پا به سختی
– عکس‌العمل ضعیف و یا غیرطبیعی در پاها
– بی‌حسی پاها
– درد در هنگام بالا بردن پا
آزمایشات پزشکی زیر در صورتی باید انجام شود که شدت و مدت درد زیاد باشد:
– تصویربرداری با اشعه X
– MRI
ورزش برای درمان سیاتیک
اما چه ورزشی برای درمان سیاتیک مفید است؟
بدون ورزش و تحرک بدنی، عضلات میان تنه و ساختمان ستون مهره‌ها عملکرد خاص خود را از دست می‌دهند، تمرینات ورزشی نقش مهمی در حفظ سلامت اندام‌های ما دارند. یکی از روش‌های تمرینی برای کاهش درد سیاتیک، ورزش پیلاتس است. انجام حرکات کششی پیلاتس؛ باعث کشش و رهایی عضلات کمر و لگن می‌شود.
آنچه برای بهبود سیاتیک نیاز داریم حرکت نرم و آهسته بدون کشش اضافی است.
باید توجه داشته باشید که سیاتیک یک آسیب عصبی است و با این آسیب شما باید مراقب باشید تا این عصب را بیشتر از آنچه که در حال حاضر تحریک‌شده است تحریک نکنید. در نظر داشته باشید که سیستم عصبی در تمام طول بدن از تاج سر تا نوک انگشتان پا کشیده شده است.
هر قسمتی از بدنمان را که حرکت می‌دهیم درواقع در حال تکان دادن سیستم عصبی هستیم؛ بنابراین آنچه نیاز داریم حرکت نرم و آهسته بدون کشش اضافی است. پس حتماً قبل از شروع به تمرین با مربی در مورد مشکل سیاتیک‌تان گفتگو کنید و از حرکات شدید و ناگهانی پرهیز کنید.
درمان‌های خانگی دردهای سیاتیک
در تصویر بالا بهترین حرکت‌ها و نرمش‌های کششی برای سیاتیک را مشاهده می‌کنید.
اگر در شرایطی خاص دچار اسپاسم یا گرفتگی عصب سیاتیک شدید، می‌توانید برای کاهش میزان درد از یکی از شیوه‌های زیر استفاده کنید:
– گرم کردن موضع درد در ناحیه لگن یا ران با کیسه آب گرم می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش درد سیاتیک در افرادی که دچار اسپاسم‌های عصبی شده‌اند داشته باشد.
– حرکات کششی و نرمش‌های مخصوص نیز در کاهش دردهای ناشی از سیاتیک بسیار مؤثر است؛ اما باید مراقب بود که از انجام ورزش‌های چرخشی و پرتابی پرهیز کرد.
تمرین برای بهبود سیاتیک
در این وضعیت قرار بگیرید، هر دو پا را در سینه جمع کنید و با هر دوست زانوها را بغل کرده و پاها را به سینه فشار دهید، ده شماره در این حالت بمانید سپس زانوها را رها کنید. این تمرین را چند مرتبه در روز انجام دهید.
– نوشیدن چای گیاهی و دم‌نوش‌هایی نظیر گل‌گاوزبان و یا نعناع می‌تواند به کاهش درد و ریلکسی اعصاب کمک کند و دردهای ناشی از سیاتیک را تخفیف دهد.
– ماساژ موضع درد با روغن‌زیتونی که در آن مقدار کمی زنجبیل رنده شده، می‌تواند به بهبود این دردها کمک کند.
– افزودن چاشنی‌ها و ادویه‌های گرم مثل دارچین و عسل به برنامه غذایی مبتلایان به اسپاسم می‌تواند مؤثر باشد.
