رزماری از زمان یونان باستان به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه خواص بسیاری دارد که در این مطلب به همه‌ی این موارد خواهیم پرداخت.
رزماری چیست؟
رزماری بومی منطقه مدیترانه، یکی از رایج‌ترین گیاهان در ردیف ادویه است. این ادویه از طعم و عطر فوق العاده ای برخوردار است. رزماری از خانواده نعناعیان محسوب می‌شود، اما آن خاصیت طعم و مزه را ندارد. رزماری طعمی گرم، تلخ و خشن تری دارد که به سوپ، سس، خورش‌ها، کباب و فست فود طعم خاصی می‌دهد.
این گیاه حاوی روغنی ضروری است و حائز اهمیت برای بدن است. رزماری به عنوان ادویه‌ای با بالاترین میزان آنتی اکسیدان شناخته شده است و می‌تواند با قارچ، باکتری و سرطان مبارزه کند.
خصوصیات آنتی اکسیدانی ممکن است به دلایل زیر در انواع رزماری متفاوت باشد:
- شرایط ژنتیکی و رشد
- منشأ جغرافیایی
- شرایط آب و هوایی
- استخراج
- کیفیت گیاه
- تاریخ برداشت
- محل نگهداری
رزماری را می‌توان در اشکال زیر یافت:
- پودر
- چای
- عصاره
- روغن
اشکال مختلف گیاه رزماری می‌توانند اثرات مختلفی داشته باشند.
خواص و فواید گیاه رزماری
رزماری از چه ترکیباتی تشکیل شده است؟
رزماری از طیف گسترده ای از روغن‌ها، مشتقات اسید فنولیک و فنولیک دیترپن ها ساخته شده است.
روغن موجود در رزماری دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی و اثرات ضد سرطانی است.
مشتقات اسید فنولیک:
اسید رزماریک: این اسید بیشتر در برگ‌های این گیاه یافت می‌شود که از ریه‌ها محافظت و با آلزایمر مبارزه می‌کند.
اسید کارنوزیک: این اسید از مغز محافظت می‌کند و دارای خواص آنتی اکسیدانی قدرتمندی است.
فنولیک دیترپن ها مانند کارنوسول دارای اثرات آنتی اکسیدانی هستند. این ترکیبات از کبد محافظت می‌کنند و اختلالات شناختی را در بیماران آلزایمری بهبود می‌بخشند.
19 خاصیت بی‌نظیر رزماری
1. بهبود عملکرد مغز
مطالعه ای که روی 144 داوطلب انجام شد نشان داد، آروماتراپی (رایحه درمانی) به وسیله رزماری باعث تقویت حافظه، بهبود کیفیت حافظه و افزایش هوشیاری می‌شود.
در آزمایشی دیگر که روی 28 سالمند انجام شد نشان داد، مصرف دوز پایینی(750 میلی گرم) از پودر رزماری باعث بهبود سرعت حافظه می‌شود.
همچنین آزمایشی دیگر نشان داد که چای رزماری باعث کاهش افسردگی در موش‌ها شده است.
2. رزماری از مغز محافظت می‌کند
اسید کارنوزیک موجود در رزماری در سلول‌های عصبی و سایر سلول‌های محافظ در مغز ایجاد می‌شود.
این اسید، مغز را تحریک و از نورون‌ها در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند.
اسید کارنوزیک از آسیب بافت شریان‌های مغزی (آسیب ایسکمی / رپرفیوژن) که منجر به لخته شدن خون و تورم مغز می‌شود، محافظت می‌کند.
اسید کارنوزیک در برابر استرس اکسیداتیو (که می‌تواند منجر به آلزایمر و مرگ سلول‌های مغزی شود) محافظت می‌کند.
رزماری همچنین از تجمع پلاک بتا آمیلوئید که از عمده دلایل آلزایمر محسوب می‌شود، جلوگیری می‌کند.
3. مبارزه با سرطان
مطالعات نشان داده که بعضی از ترکیبات فعال رزماری، رشد سلول‌های سرطانی را متوقف کرده و سلول‌های سرطانی تخمدان را می‌کشند.
اثربخشی رزماری، سرطان‌های زیر را شامل می‌شود:
هر دو اسید موجود در رزماری، آمین‌های هتروسیکلیمی (مولکول‌هایی سرطانزا در گوشت‌هایی مانند گوشت گاو، مرغ، گوشت خوک و ماهی) را کاهش می‌دهند.
تحقیقات نشان داده که اسید کارنوزیک، فعالیت سلول‌های سرطانی کبد را 2.5% الی 83.05 درصد کاهش می‌دهد.
4. رزماری از پوست محافظت می‌کند
در مطالعه‌ای که روی 10 فرد سالم انجام شد نشان داد، عصاره‌ی رزماری پوست را از آسیب اشعه UV خورشید محافظت می‌کند و اثرات مضر آن را در طول زمان کاهش می‌دهد.
کاهش اثرات آسیب اشعه UV، به کاهش پیری زودرس و جلوگیری از سرطان کمک می‌کند.
همچنین روغن رزماری در برابر باکتری‌هایی که باعث آکنه می‌شوند از پوست محافظت می‌کند.
همچنین بخوانید: شناخت انواع پوست و نحوه مراقبت از آن
5. بهبود آسم
خواص رزماری برای بهبود بیماری آسم
مطالعه ای روی 40 بیمار مبتلا به آسم انجام شد، نتایج نشان داد که عصاره‌ی رزماری علائم آسم از جمله موارد زیر را کاهش می‌دهد:
- خس‌خس
- درد قفسه سینه
- سرفه
- خلط (مخلوط بزاق و مخاط)
علاوه بر این، عصاره رزماری، تولید سلول‌های التهابی ناشی از آسم (ائوزینوفیل ها، نوتروفیل ها و سلول‌های تک هسته ای) را کاهش می‌دهد.
6. کاهش چربی بدن
آزمایشاتی که روی موش‌های آزمایشگاهی انجام شده نشان داده است که مصرف عصاره‌ی رزماری در موش‌های با رژیم غذایی چرب، روند افزایش وزن را 64 درصد و افزایش چربی را 57 درصد کاهش داده است.
7. رزماری دارای خواص آنتی اکسیدانی
مطالعات بسیاری اثرات آنتی اکسیدانی قدرتمند رزماری را نشان داده‌اند.
عصاره‌ی رزماری در جلوگیری از آسیب اکسیداتیو نسبت به آنتی اکسیدان های شایع از جمله: بوتیل هیدروکسی تولوئن، ترولکس و اسید اسکوربیک موثرتر عمل کرده است.
8. خاصیت ضد میکروبی
عصاره‌ی رزماری به طور کامل رشد باکتری‌های مختلف (گرم مثبت و گرم منفی) را متوقف می‌کند. این اثرات در باکتری‌های گرم مثبت برجسته تر بوده است.
یک مطالعه نشان داد، عصاره‌ی رزماری قادر به مهار 28 گونه از 29 گونه کشف شده باکتری‌ها بوده است.
رزماری همچنین دارای خواص ضد قارچی و ضد ویروس اچ آی وی در غلطت بالا است.
علاوه بر این کارنوزول موجود در رزماری، دارای خواص ضد ویروسی است.
9. خواص ضد التهابی
عصاره‌ی رزماری (در دوز بالا) تولید سلول‌های التهابی (مانند: IL-1β، COX-1، TNFα و iNOS) را کاهش می‌دهد.
نیتریک اکسید موجود در رزماری، باعث کاهش التهاب می‌شود.
10. رزماری از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند
خواص رزماری برای جلوگیری از لختگی خون
مطالعات نشان می‌دهد که رزماری دارای اثرات ضد ترومبوتیک (ضد انعقادی) در خون است. لخته شدن خون می‌تواند جریان خون را محدود کند و باعث بروز حملات قلبی و سکته مغذی شود.
این اثر به دلیل توقف پلاکت‌ها توسط ترکیبات موجود در رزماری رخ می‌دهد. پلاکت‌ها، مسئول لخته شدن خون هستند.
11. افزایش سلامت دستگاه گوارش
عصاره رزماری:
- نفخ را از بین میبرد.
- عفونت کولیت و کولون را کاهش می‌دهد.
- ترشح صفرا: این امر احتمال ابتلا به عفونت را کاهش می‌دهد.
- افزایش جریان صفراوی.
- تخلیه ادرار.
رزماری همچنین می‌تواند به طور بالقوه به مبارزه با بیماری‌های روده مانند IBS (سندرم روده تحریک‌پذیر) کمک کند.
همچنین بخوانید: سندرم روده تحریک‌پذیر؛ علل، علائم و درمان گیاهی سندرم روده تحریک پذیر
12. محافظت از کبد
کارنوزول موجود در رزماری از آسیب‌های کبدی جلوگیری می‌کند.
مصرف کارنوزول باعث کاهش 69 درصدی مالون دی آلدئید (نشانگر استرس اکسیداتیو در کبد) می‌شود. همچنین از تخریب و گلیکوژن کبدی (ذخیره گلیکوژن، بزرگی کبد، کاهش گلوکز خون یا اختلال عملکرد عضو) جلوگیری می‌کند.
13. محافظت از ریه‌ها
اسید رزمارینیک (که در این گیاه یافت می‌شود) مانع از تجمع مایع در ریه‌ها (آب آوردن ریه و تنگی نفس) می‌شود.
14. درد را کاهش می‌دهد
این گیاه در کاهش درد دیسمنوره (قاعدگی دردناک)، درد کولیک کلیه (درد ناشی از انسداد ادرار از کلیه به مثانه) مؤثر است.
همچنین بخوانید: علت درد قاعدگی | درمان های خانگی درد قاعدگی
15. رزماری می‌تواند اسپاسم را کاهش دهد
برگ این گیاه دارای خواص ضد صرعی می‌باشد. ترکیبات موجود در رزماری علائم اسپاسم عضلانی و اسپاسم قلب را کاهش می‌دهند.
16. بهبود روحیه
در مطالعه ای بین 144 داوطلب، افرادی که رزماری را استشمام کرده بودند نسبت به افرادی که رایحه اسطوخودوس را استشمام کرده بودند، دارای حالات روحی بهتری بودند.
مطالعات همچنین نشان داده که مصرف رزماری استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد.
17. درمان سرفه
برگ‌های رزماری به درمان سرفه کمک می‌کنند و مخاط و بزاق (خلط) را از بین می‌برند.
همچنین بخوانید: درمان خانگی سرفه خلط دار
18. کمک به رشد مو
خواص رزماری برای رشد مو
مطالعه ای روی 50 بیمار مبتلا به آلوپسی آندروژنیک (ریزش موی دائمی) انجام شد، نتایج نشان داد که روغن رزماری بعد از شش ماه رشد مو را به طور قابل توجهی افزایش داده است.
همچنین بخوانید: تقویت و رشد سریع مو با روش های خانگی
19. مبارزه با آرتریت
رزماری با کاهش آسیب اکسیداتیو، از پیشرفت آرتروز روماتوئید در مفاصل و بافت‌های اطراف جلوگیری می‌کند.
همچنین بخوانید: آرتریت یا التهاب مفصل؛ علت، علائم و درمان های گیاهی و خانگی آن
عوارض جانبی مصرف رزماری
1. مکمل‌های رزماری می‌تواند باروری را کاهش دهد
مطالعاتی که روی موش‌های آزمایشگاهی انجام شده نشان داده است که مصرف این گیاه باعث کاهش میزان تحرک و تراکم اسپرم شده است. همه‌ی این عوامل بر باروری تأثیر منفی دارند.
همچنین بخوانید: ناباروری در زنان؛ علل، تشخیص و روش های درمان آن
2. افزایش خارش پوست
در مطالعه ای بین 50 بیمار، استفاده از روغن رزماری برای کمک به رشد مو، باعث افزایش خارش پوستی شد.
همچنین بخوانید: دلایل خارش پوست چیست؟
3. افزایش سطح قند خون
رزماری می‌تواند سطح قند خون را افزایش دهد. آزمایشات نشان داده که مصرف این گیاه، میزان گلوکز را در دو ساعت، 55٪ افزایش می‌دهد.
4. تحریک پوست
استفاده از روغن رزماری در افراد مبتلا به پوست بسیار حساس، ممکن است باعث درماتیت یا قرمزی پوست شود.
هشدارها
زنان باردار نباید در مصرف رزماری افراط کنند، زیرا ممکن است سقط جنین را تحریک کند. توصیه می‌شود زنان شیرده نیز این گیاه را در حد اعتدال مصرف کنند.
همچنین بخوانید: ادویه های مضر و ممنوع در دوران بارداری
توصیه می‌شود افراد دیابتی و دارای قند خون بالا، رزماری را در حد اعتدال مصرف کنند زیرا می‌تواند سطح قند خون را افزایش دهد.
میزان مصرف رزماری
محققان، مصرف دوز عصاره رزماری در مقادیر یک دهم تا صد میکرو گرم در میلی لیتر، در مبارزه با سرطان را مؤثر می‌دانند. به طور کلی این گیاه توسط FDA، بی‌خطر طبقه بندی شده است و در موش‌های صحرایی، حتی در غلظت‌های بالا و طولانی مدت، سمیت بسیار کمی داشته است.
توصیه می‌شود که روزانه 4 الی 6 میلی لیتر عصاره مایع این گیاه و 2 تا 4 گرم از ریشه خشک این گیاه استفاده شود.
